"समुद्र – पृथ्वीचे फुफ्फुस: सर्वाधिक ऑक्सिजन निर्माण करणारे नैसर्गिक स्रोत"

  

     आपण जेव्हा पृथ्वीवरील ऑक्सिजनबद्दल विचार करतो, तेव्हा आपल्या डोळ्यांसमोर झाडे, जंगलं आणि अमेझॉनसारखे रेनफॉरेस्ट येतात. मात्र, सत्य थोडं वेगळं आहे – पृथ्वीवरील 50% ते 80% पर्यंत ऑक्सिजन समुद्रातून निर्माण होतो. होय! पृथ्वीच्या या विशाल निळ्या पृष्ठभागाखाली असा एक अद्भुत ऑक्सिजन कारखाना लपलेला आहे – तो म्हणजे समुद्र 

समुद्र का निर्माण करतो सर्वाधिक ऑक्सिजन?

समुद्रात राहणारे सूक्ष्मजीव, वनस्पती, आणि प्लँक्टन – हे सर्व मिळून आपल्या पृथ्वीला आवश्यक असलेला बहुतेक ऑक्सिजन निर्माण करतात. यामध्ये सर्वात महत्त्वाचे घटक म्हणजे फायटोप्लँक्टन (Phytoplankton).

फायटोप्लँक्टन म्हणजे काय?

• फायटोप्लँक्टन हे सूक्ष्म वनस्पतीसदृश जीव आहेत.
• हे समुद्राच्या वरच्या थरात – जिथे सूर्यप्रकाश पोहोचतो तिथे – आढळतात.
• ते प्रकाशसंश्लेषण (Photosynthesis) नावाची प्रक्रिया करून ऑक्सिजन तयार करतात – अगदी जमिनीवरील झाडांप्रमाणेच.

प्रकाशसंश्लेषण कशी होते?

फायटोप्लँक्टन सूर्यप्रकाश, पाण्यातील कार्बन डायऑक्साइड आणि पोषकतत्वं वापरून ग्लुकोज तयार करतात आणि त्याच वेळी ऑक्सिजनही सोडतात.

प्रकाशसंश्लेषणाचे सूत्र:

CO₂ + H₂O + सूर्यप्रकाश → C₆H₁₂O₆ + O₂

यामध्ये तयार झालेला ऑक्सिजन पाण्यात आणि नंतर हवेत मिसळतो – जो आपण श्वास घेण्यासाठी वापरतो.

समुद्रातील इतर ऑक्सिजन उत्पादक जीव:

जीवभूमिका अल्गी (Algae) समुद्रातील शैवळ, विशेषतः निळ्या-हिरव्या अल्गी मोठ्या प्रमाणावर ऑक्सिजन तयार करतातसी ग्रासेस (Sea grasses) झाडांप्रमाणे असलेल्या वनस्पती ज्या प्रकाशसंश्लेषण करतात सायनोबॅक्टेरिया (Cyanobacteria)प्राचीन सूक्ष्मजीव जे लाखो वर्षांपासून ऑक्सिजन निर्माण करत आहेत

किती ऑक्सिजन समुद्रातून येतो?

• वैज्ञानिक संशोधनानुसार पृथ्वीवरील 50 ते 80% पर्यंत ऑक्सिजन महासागरांमधून निर्माण होतो.
• यातील सर्वाधिक हिस्सा फायटोप्लँक्टन कडून मिळतो.

समुद्राचे पर्यावरणीय महत्त्व 

• केवळ ऑक्सिजन उत्पादन नाही, तर समुद्र कार्बन डायऑक्साइडचे शोषणही करतो.
• तो ग्लोबल वॉर्मिंगचा प्रभाव कमी करतो.
• समुद्र हे भविष्यातील ऑक्सिजन स्त्रोत टिकवण्यासाठी अत्यावश्यक आहेत.

    "फायटोप्लँक्टन, अल्गी, आणि सायनोबॅक्टेरिया हे महासागरातील खरे हिरो आहेत.त्यांच्यामुळेच आपली श्वसनक्रिया चालू आहे." "पण समुद्र आज संकटात आहे.प्लास्टिक प्रदूषण, तापमान वाढ,आणि अॅसिडिफिकेशन यामुळे फायटोप्लँक्टनचे अस्तित्व धोक्यात आले आहे."

महासागरांवरील धोके

    1. प्लास्टिक प्रदूषण

• फायटोप्लँक्टन व इतर सूक्ष्मजीवांचे अस्तित्व धोक्यात येते.

    2. तापमानवाढ

• महासागराचे तापमान वाढल्याने प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेत अडथळे येतात.

    3. ऑशन अ‍सिडिफिकेशन

• समुद्रातील pH कमी होतो, जीवजंतूंना नुकसान होते.

    समुद्र हे फक्त जलस्रोत नाही, तर ते पृथ्वीचे श्वास घेणारे फुफ्फुस आहेत.

    फायटोप्लँक्टनसारख्या सूक्ष्मजीवांनी जगाला जीवन दिले आहे – अगदी आपल्या प्रत्येक श्वासात समुद्राचा वाटा आहे."म्हणूनच, आजच्या घडीला आपली जबाबदारी आहे – समुद्राचे संरक्षण करण्याची! कारण समुद्र वाचला, तर आपण वाचू!"

त्यामुळे महासागराचे जतन करणे म्हणजेच मानवजातीच्या भविष्यासाठी ऑक्सिजन राखून ठेवणे होय.