NABH आणि हॉस्पिटल क्षेत्रातील डॉक्टर, नर्सेस आणि स्टाफ संबंधित माहिती

NABH म्हणजे National Accreditation Board for Hospitals & Healthcare Providers. ही संस्था भारतातील रुग्णालयांसाठी गुणवत्ता आणि सुरक्षा मानके ठरवते.

 NABH Hospital चे प्रमुख नियम (Standards):

•  Patient Rights and Education
•  रुग्णाचे हक्क आणि जबाबदाऱ्या स्पष्ट असणे.
•  रुग्णाला उपचारांची माहिती देणे आणि त्यांची संमती घेणे आवश्यक.

Infection Control

• हॉस्पिटलमध्ये स्वच्छता आणि संसर्ग नियंत्रणाचे नियम कडक पालन करणे.
• हँड हायजीन, सर्जिकल स्टरलायझेशनचे नियम.

Facility Management and Safety

• हॉस्पिटलची इमारत सुरक्षित आणि सुविधा-युक्त असावी.
• अग्निशमन व्यवस्था आणि आपत्कालीन तयारी.
• Information Management Systemरुग्णाची माहिती गोपनीय ठेवणे.
• रेकॉर्ड योग्य प्रकारे सांभाळणे.

Clinical Care Standards

• डॉक्टर, नर्सेस आणि इतर स्टाफचे प्रशिक्षण आणि गुणवत्ता नियंत्रण.
• उपचार प्रक्रियेसाठी ठरलेले प्रोटोकॉल.

Medication Management

• औषधांचे सुयोग्य साठवण आणि वितरण.
• चुकीचे औषध देणे टाळण्यासाठी प्रणाली.

Continuous Quality Improvement (CQI)

• वेळोवेळी हॉस्पिटलच्या कामकाजाचा आढावा.
• चुका सुधारण्यासाठी उपाय योजना.

1. केंद्र शासन व राज्य शासन वेगवेगळे दर ठरवतात

 उदाहरणार्थ, महाराष्ट्रात वैद्यकीय क्षेत्रातील "स्किल्ड" (कुशल) कामगार या श्रेणीत नर्सेस येतात.

"किमान वेतन आयोगानुसार नर्सेसचे वेतन किती असावे?" या प्रश्नाचे उत्तर नर्सेसचे कामाचे ठिकाण (खासगी रुग्णालय, सरकारी रुग्णालय, ग्रामीण-शहरी क्षेत्र इत्यादी) आणि पदानुसार बदलते. परंतु किमान वेतन आयोग (Minimum Wages Act) नुसार काही सामान्य बाबी सांगता येतात:

2. महाराष्ट्रातील 2024 चा अंदाजे किमान वेतन (नॉन-सरकारी क्षेत्रासाठी):

• शहरी भागात स्किल्ड नर्स – ₹15,000 ते ₹18,000 दरमहा (किमान)
• ग्रामीण भागात स्किल्ड नर्स – ₹12,000 ते ₹15,000 दरमहा (किमान)

3. सरकारी नर्सेसचे वेतन (7वा वेतन आयोग):

• ANM (Auxiliary Nurse Midwife): ₹25,000 ते ₹35,000 (Grade Pay सह)
•  GNM (General Nursing & Midwifery): ₹35,000 ते ₹50,000
• BSc Nursing: ₹45,000 ते ₹60,000 किंवा अधिक (अनुभवावर अवलंबून)

4. खासगी रुग्णालयांमध्ये:

• नर्सेसचे वेतन 8,000 ते 20,000 दरमहा पर्यंत असू शकते (रुग्णालयाच्या दर्जावर आणि शहरावर अवलंबून).

टीप: जर एखाद्या नर्सला किमान वेतनापेक्षा कमी वेतन दिले जात असेल, तर ती/तो लेबर कमिशनर ऑफिस किंवा कामगार कल्याण कार्यालयात तक्रार दाखल करू शकतात.

    NABH accredited (National Accreditation Board for Hospitals) रुग्णालयांमध्ये नर्सेसचे वेतन हे रुग्णालयाच्या धोरणांवर, शहरावर, नर्सच्या पात्रतेवर (ANM, GNM, BSc Nursing) आणि अनुभवावर अवलंबून असते. मात्र, NABH मानांकन घेतलेल्या रुग्णालयांनी डॉक्टर, नर्सेस आणि स्टाफ ना "न्याय्य व कायदेशीर वेतन" देणे बंधनकारक असते 

खाली NABH च्या संदर्भातील हॉस्पिटल स्टाफच्या पेमेंट संबंधित प्रमुख नियम व माहिती दिली आहे:

१. Human Resource Management च्या अंतर्गत नियम

    NABH च्या चौकटीत Human Resource Management (HRM) हे एक महत्त्वाचे chapter आहे. यामध्ये खालील बाबी समाविष्ट आहेत:

A. योग्य भरती आणि पात्रता:

• प्रत्येक कर्मचाऱ्याची शैक्षणिक पात्रता आणि अनुभव त्याच्या पदासाठी सुसंगत असणे आवश्यक आहे.
• यासाठी स्टाफची सेवा अटी (Service Rules) डॉक्युमेंटेड असायला हव्यात.

B. स्टाफ पेमेंट/वेतन धोरण (Salary Policy):

• हॉस्पिटलने सर्व स्टाफसाठी एक स्पष्ट वेतनधोरण (Salary Structure) तयार करणे आवश्यक आहे.
•  हे धोरण Documented HR Policy चा भाग असते.
•  वेतन Market Standard, कर्मचारी अनुभव, पात्रता आणि जबाबदाऱ्या यानुसार असायला हवे.
•  वेतन वेळेवर देणे आवश्यक आहे (मासिक स्वरूपात/कंत्राटानुसार ठरलेल्या दिवशी).
•  कंत्राटी कर्मचारी असतील, तर त्यांचे मानधन आणि सेवा अटी स्वतंत्र लिहून ठेवल्या पाहिजेत.

C. वेतन स्लिप आणि कर:

• प्रत्येक कर्मचाऱ्याला मासिक वेतन स्लिप (Payslip) देणे बंधनकारक आहे.
•  त्यात घटक (Basic, HRA, Incentives, Deductions, PF इ.) स्पष्ट दिसले पाहिजेत.
•  जर EPF/ESIC लागू असेल तर ते काटेकोरपणे भरले पाहिजे.

D. प्रशिक्षण व प्रोत्साहन (Training & Incentives):

• नियमित प्रशिक्षण दिल्याचे रेकॉर्ड ठेवणे आवश्यक.
• उत्कृष्ट कामगिरीसाठी प्रोत्साहन
• (Incentives) किंवा मानधनात वाढ देण्याचे धोरण असावे.

E. Grievance Redressal (तक्रार निवारण):

• स्टाफच्या वेतन किंवा इतर सुविधांबाबत तक्रारींसाठी स्पष्ट यंत्रणा असावी.
• ही यंत्रणा कार्यक्षम आणि वेळेत प्रतिसाद देणारी असावी.

२. NABH Pre-Accreditation Level साठी आवश्यक किमान बाबी

• Staff Contract: प्रत्येक स्टाफसोबत लेखी करार (Appointment Letter / Contract) असावा.
• Salary Records: किमान 3–6 महिन्यांचे वेतनाचे रेकॉर्ड NABH ऑडिटसाठी तयार असले पाहिजे.
• Audit Compliance: पेमेंट संदर्भात तक्रारी, विलंब, UAN/PF/Maternity Benefit न दिल्यास Accreditation अडचणीत येऊ शकतो.

३. कायद्याशी सुसंगतता (Statutory Compliance):

NABH हे भारतीय कायद्यांच्या अनुषंगाने रचना करते. त्यामुळे खालील कायद्यांचे पालन गरजेचे असते

• Minimum Wages Act
• Payment of Wages Act
• EPF and ESIC Act
• Maternity Benefit Act
• Contract Labour Act (जर तिसऱ्या पक्षाच्या माध्यमातून स्टाफ घेतला असेल तर)

४. स्टाफ सेफ्टी आणि वेलफेअर:

• वेतनशिवाय, हॉस्पिटलने कर्मचाऱ्यांसाठी सुरक्षित कामाचा वातावरण, आरोग्य विमा, वैद्यकीय सुविधा, सुट्ट्या आणि वेळेवर पगार या गोष्टी लागू करणे आवश्यक आहे.
• NABH याकडे विशेष लक्ष देते.

५. NABH Documentation:

    स्टाफच्या पेमेंटसाठी खालील डॉक्युमेंट्स तयार ठेवणे आवश्यक आहे:

• HR Policy
• Staff Salary Structure Document
• Payslip Sample
• Salary Register
• Bank Transfer Proofs
• Statutory Compliance Proofs (PF/ESIC)

NABH मध्ये हॉस्पिटल स्टाफच्या वेतनाबाबत स्पष्ट आणि पारदर्शक धोरण असणे आवश्यक आहे. हा भाग केवळ आर्थिकदृष्ट्या नव्हे तर संस्थेच्या विश्वासार्हतेच्या दृष्टीनेही महत्त्वाचा आहे. हॉस्पिटल प्रशासनाने हे नियम काटेकोरपणे पाळल्यास NABH अ‍ॅक्रिडिटेशन प्राप्त करणे आणि टिकवणे सोपे होते